Ενδείξεις Βελονισμού

(Αποσπάσματα από το βιβλίο του φυσιάτρου Μιλτιάδη Γ. Καράβη «Ο Δρόμος Του Βελονισμού», εκδ. ΙΤΜΕ 2006. Υπόκειται σε δικαιώματα).

Πώς όμως δρα ο βελονισμός; Πώς είναι δυνατόν μερικές μεταλλικές βελόνες στο δέρμα ή στους μύες να καταπραΰνουν ή να σταματούν τον πόνο για μήνες ή χρόνια; Με ποιόν μηχανισμό τέσσερις βελόνες στους μύες της μέσης που βρίσκονται παρασπονδυλικά, να δημιουργούν τις συνθήκες για ανώδυνο τοκετό; Μετά από χρόνια ερευνών η απάντηση στα ερωτήματα αυτά έχει δοθεί (αν και όχι πλήρως). Το σώμα μας διαθέτει ένα σημαντικό οπλοστάσιο κατά του πόνου, το οποίο όμως δεν μπορεί πάντοτε να ενεργοποιηθεί από μόνο του. Με τις ειδικές τεχνικές του βελονισμού, μεγάλος αριθμός ενδογενών παυσίπονων – οπιούχων και μη οπιούχων – ουσιών μεταφέρονται με την κυκλοφορία του αίματος, με το εγκεφαλονωτιαίο υγρό και με τις νευρικές ίνες σε ειδικούς στόχους. Οι ουσίες αυτές δρουν παυσίπονα, ηρεμιστικά, κατασταλτικά ή διεγερτικά ανάλογα με τις ιδιότητες του.

Δεν υπάρχουν ενδογενείς ουσίες μόνο για τον πόνο. Υπάρχουν ουσίες, που βοηθούν τους μηχανισμούς άμυνας του οργανισμού, ουσίες που ελέγχουν τον ύπνο, την εγρήγορση, την συμπεριφορά, τον καρδιακό ρυθμό και την αρτηριακή πίεση, τον τόνο των αγγείων, τον συντονισμό των κινήσεων κλπ. Υπάρχουν ορεξιογόνα και ανορεξιογόνα πεπτίδια, πεπτίδια κορεσμού, ουσίες που ρυθμίζουν την σεξουαλική διάθεση, τα συναισθήματα μας, τις αντιδράσεις μας. Τα κύτταρα του εγκεφάλου μας (νευρώνες) διαχειρίζονται πλήθος ενδογενών ουσιών (νευροτροποποιητών, νευροδιαβιβαστών και ορμονών). Ακούγεται εύκολο, όμως δεν είναι. Οι ουσίες αυτές δεν έχουν σαφή και ξεκάθαρο ρόλο. Η ίδια ουσία κάτω από διαφορετικές συνθήκες, μόνη ή σε συνδυασμό με άλλες, θα προκαλέσει διαφορετικά βιολογικά αποτελέσματα και θα επηρεάσει διαφορετικά συστήματα του οργανισμού. Γίνεται σαφές ότι η έρευνα στον νέο τομέα της νευροχημείας και νευροφαρμακολογίας υπόσχεται να μας λύσει πολλά ερωτηματικά προβλήματα και απορίες στο μέλλον. Πώς όμως μπορέσαμε να αποδείξουμε ότι ο βελονισμός δρα μέσω αυτών των ουσιών, απομακρυνόμενοι από την παραδοσιακή θεωρία και στραμμένοι στην σύγχρονη έρευνα;

Η αξιόλογη αναλγητική δράση του βελονισμού, τόσο στον οξύ όσο και στο χρόνιο πόνο, αποτέλεσε το επίκεντρο του ενδιαφέροντος των δυτικών ιατρών. Στα ερευνητικά εργαστήρια φυσιολογίας χρησιμοποιείται μια τεχνική, γνωστή σαν Flick Tail Test (έλεγχος απόσυρσης ουράς) σε πειραματόζωα για να διαπιστωθεί το αναλγητικό αποτέλεσμα μιας μεθόδου. Με αυτή την τεχνική μετριέται σε πόσο χρόνο ένα ποντίκι αποσύρει την ουρά του από μία τεχνητή πηγή θερμότητας. Όσο μεγαλύτερος είναι ο χρόνος απόσυρσης, τόσο αποτελεσματικότερος είναι και ο τρόπος (το μέσο) αναλγησίας που εφαρμόζεται. Τα πειράματα έγιναν από τον νευροφυσιολόγο Χαν (Han) και σαν αναλγητικό μέσο χρησιμοποιήθηκε ο βελονισμός. Πράγματι, διαπιστώθηκε, ότι τα ποντίκια, που είχαν υποστεί βελονισμό, αντέχουν περισσότερο τον πόνο, που προκαλεί η θερμότητα στην ουρά τους και την αποσύρουν σε τριπλάσιο χρόνο σε σχέση με τα ποντίκια της ομάδας ελέγχου (που δεν έχουν υποστεί βελονισμό). Άρα, ο βελονισμός εμποδίζει ή καθυστερεί τα ερεθίσματα του πόνου να φτάσουν στον εγκέφαλο.

Παράλληλες έρευνες του Πανεπιστημίου Ιατρικής του Πεκίνου έδειξαν, ότι το βιολογικό αποτέλεσμα του βελονισμού διοχετεύεται, τόσο στην κυκλοφορία του αίματος όσο και στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ–υγρό που προστατεύει και θρέφει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό). Συγκεκριμένα, έκαναν μετάγγιση εγκεφαλονωτιαίου υγρού από κουνέλι-δότη, που είχε υποστεί βελονισμό για αναλγησία σε κουνέλι-λήπτη και παρατηρήθηκε ότι, μετά από δέκα λεπτά, και το κουνέλι-λήπτης δεν πονούσε. Αυτό έδειξε στους ερευνητές, ότι το εγκεφαλονωτιαίο υγρό του κουνελιού, που είχε υποβληθεί σε βελονισμό, περιείχε ουσίες ικανές να τροποποιήσουν την αντίληψη του πόνου (παυσίπονες ουσίες). Φαίνεται λοιπόν ότι ο βελονισμός βοήθησε τον οργανισμό να παράγει τις ουσίες αυτές. Σε μια πολυπλοκότερη εκδοχή του προηγούμενου πειράματος, οι ερευνητές ένωσαν τις αρτηρίες δύο κουνελιών με τέτοιο τρόπο ώστε η κυκλοφορία του αίματος να είναι κοινή στα δύο πειραματόζωα. Έγινε βελονισμός στο ένα από τα δύο. Το παυσίπονο αποτέλεσμα του βελονισμού μεταφέρθηκε, μέσω του αίματος, και στο άλλο κουνέλι που δεν είχε υποστεί βελονισμό. Το συμπέρασμα ήταν εκπληκτικό. Μέσω της τεχνητής επικοινωνίας του αίματος μεταφέρθηκαν ενδογενείς παυσίπονες ουσίες που εκλύθηκαν από την πράξη του βελονισμού. Τέτοιες ουσίες είναι η εγκεφαλίνη, οι ενδορφίνες, η δυνορφίνη κ.α. Αργότερα ανιχνεύθηκαν πολλές άλλες ουσίες, που είχαν άλλες δράσεις, ανάλογα με τα σημεία βελονισμού που χρησιμοποιούσαν κάθε φορά. Έτσι, ανίχνευθηκαν αγχολυτικές, υπναγωγές, ανορεξιογόνες, ορεξιογόνες, αντιφλεγμονώδεις, μυοχαλαρωτικές και άλλες ουσίες. Είναι χαρακτηριστικό ότι, αν χορηγηθούν ουσίες που εμποδίζουν τη δράση των ενδογενών ουσιών, δεν επιτυγχάνεται το αποτέλεσμα μέσω του βελονισμού.

Η επιστημονική θεώρηση του βελονισμού και ο όγκος των εργασιών που εκπονούνται με αυστηρά επιστημονικά και μεθοδολογικά κριτήρια, καθημερινά μεγαλώνει, με αποτέλεσμα την πληρέστερη καταγραφή της αποτελεσματικότητας του βελονισμού. Τα τελευταία χρόνια έχουν καταγραφεί οι ενδείξεις, οι αντενδείξεις, οι παρενέργειες του βελονισμού και έχουν θεσπιστεί αυστηροί κανόνες ως προς τη θεραπευτική διαδικασία. Έτσι, πολλοί διεθνείς οργανισμοί και διεθνείς επιστημονικές εταιρείες έχουν συντάξει καταλόγους με τις κυριότερες ενδείξεις του βελονισμού. Για να βοηθηθεί ο αναγνώστης και να έχει πληρέστερη εικόνα, παραθέτουμε τέσσερις τέτοιους καταλόγους: Οι πίνακες που ακολουθούν έχουν δημοσιευθεί από την IASP (Διεθνής Εταιρεία Μελέτης του Πόνου) και αφορουν μόνον τον πόνο. Ο πίνακας 6 έχει δημοσιευθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ενώ ο πίνακας 7 σχεδιάσθηκε από τον φυσίατρο Μ. Καράβη για τις ανάγκες των μετεκπαιδευτικών σεμιναρίων βελονισμού που διοργανώνονται από την Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Βελονισμού. Οι κατάλογοι αυτοί δεν μπορούν να θεωρηθούν πλήρεις. Τα δεδομένα αλλάζουν, η τεχνολογία εξελίσσεται και μαζί της και ο βελονισμός.

Κατά κύριο λόγο ο βελονισμός στη Δύση έγινε γνωστός για το παυσίπονο αποτέλεσμα που έχει. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όλα τα είδη πόνου. Στον οξύ και στον χρόνιο, τον οργανικό ή/και τον ψυχικό, τον αλγαισθητικό, νευροπαθητικό ή κεντρικό πόνο. Μπορεί να συνοδεύει τα φάρμακα ή να εφαρμόζεται ανεξάρτητα από αυτά. Ο γιατρός θα κρίνει πότε και σε ποιόν αξίζει τον κόπο να εφαρμοσθεί βελονισμός. Συνήθως, δεν εφαρμόζουμε βελονισμό για ψύλλου πήδημα. Ένας απλός πόνος που θα περάσει σε λίγες ώρες ή ημέρες από μόνος του, με μερικά ήπια παυσίπονα ή αντιφλεγμονώδη φάρμακα δεν αξίζει της προσοχής μας. Αντίθετα, ένας πόνος που διαρκεί εβδομάδες ή μήνες, που μας αναγκάζει να καταναλώσουμε κουτιά ολόκληρα από φάρμακα, που μας αναγκάζει να μειώσουμε τις δραστηριότητες μας, να φεύγουμε από τη δουλειά μας, να σταματούμε τα χόμπι μας, πρέπει να μας οδηγεί σ’ επανεκτίμηση της κατάστασης και στην εφαρμογή και άλλων μεθόδων αποθεραπείας. Μια από αυτές μπορεί να είναι και ο βελονισμός. Εξάλλου έχει αποδειχθεί αποτελεσματικός στο 55-85% των ασθενών με χρόνιο, δυσίατο πόνο.

Κατάλογος βασικότερων ενδείξεων βελονισμού για νοσήματα που αφορούν ένα μικρό μέρος της παθολογίας του μυοσκελετικού συστήματος. Οι συγγραφείς είναι ιατροί του τμήματος εναλλακτικής ιατρικής του πανεπιστημιακού νοσοκομείου του Εξετερ της Μεγάλης Βρετανίας (Rosemary A, White A, Acupuncture in reumatology clinic, Acupuncture in Medicine journal, December 2000, Vol 18(2), pp 100-104).

κατάλογος αυτός είναι ενδεικτικός και δεν υποκαθιστά την προσεκτική επιλογή των περιστατικών μετά από μελέτη της υπάρχουσας βιβλιογραφίας. Βασίζεται στις ενδείξεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO, chronicle 34/249,1980),
του National Institute of Health της Αμερικής (Consensus Development Conference Statement, 1997), της IASP (International Association for the Study of Pain, Newsletter May / June, 1994), σε ανασκoπήσεις διπλών τυφλών μελετών με ομάδα ελέγχου, δημοσιευμένων σε έγκριτα ιατρικά περιοδικά και σε συγγράμματα ιατρικού βελονισμού, (Medical Acupuncture – White & Filshie 1998, Acupuncture, a Scientific Appraisal, Ernst & White, 1999, Φυσιολογία του Βελονισμού, Μ. Καράβης, 1999).

* Απαιτείται μεγαλύτερο πλήθος εργασιών και συγκριτικών μελετών για ασφαλή συμπεράσματα.
** Πρόκειται για σύμπτωμα που συναντάται σε πολλές ασθένειες. Απαιτείται προσοχή στη διαφοροδιάγνωση.

Η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟΝ ΠΟΝΟ