Ο Βελονισμός στην αποκατάσταση

Ο Βελονισμός για τη αποκατάσταση ασθενών με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο εφαρμόζεται εκατοντάδες χρόνια στη Κίνα και τις χώρες της Άπω Ανατολής, πρόσφατα δε και σε χώρες του δυτικού κόσμου με προηγμένα συστήματα υγείας (USA, Σουηδία, Νορβηγία).

Όμως, παρά τις πολλές εργασίες και τη μακροχρόνια εμπειρία των κινέζων ιατρών, η πλήρης ένταξη του Ιατρικού Βελονισμού στις θεραπείες αποκατάστασης (ασθενείς με λειτουργικά νευρομυϊκά προβλήματα μετά από αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλική αιμορραγία ή κρανιοεγκεφαλική κάκωση), αποτελεί μεγάλη πρόκληση για οποιαδήποτε σύγχρονη ομάδα αποκατάστασης.

Πριν ξεκινήσουμε και στην Ελλάδα το εγχείρημα αυτό, ενημερωθήκαμε  για τις έρευνες  των τελευταίων ετών, που εκπονήθηκαν σε κέντρα αποκατάστασης της Βοστώνης (T. Kaptchuk), του Ινστιτούτου Καρολίνσκα της Σουηδίας (B. Johansson και συνεργάτες), του Έξετερ (A. White), της Οξφόρδης (Imad και συνεργάτες) κ.ά.  Από την αναζήτηση αυτή προέκυψε ότι ειδικές τεχνικές βελονισμού, κυρίως στη περίοδο της οξείας και υποξείας φάσης του εγκεφαλικού επεισοδίου, της ενδοκράνιας αιμορραγίας ή της κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης (1-3 μήνες μετά το επεισόδιο), μπορούν να υποστηρίξουν το συνολικό πρόγραμμα αποκατάστασης. Πιο συγκεκριμένα, ηλεκτροβελονισμός εφαρμόζεται, υποβοηθητικά των άλλων τεχνικών αποκατάστασης και της φαρμακευτικής αγωγής,  για τη λύση της σπαστικότητας, τη βελτίωση της κινητικότητας άνω και κάτω άκρων, τη μείωση του πόνου σε επώδυνα σύνδρομα του χεριού, της σπονδυλικής στήλης και του κορμού, σε διαταραχές λόγου, συγκέντρωσης, ύπνου, διάθεσης και συμπεριφοράς. Επιπρόσθετα, μελέτες δείχνουν ότι απλός βελονισμός επιταχύνει και μειώνει τον χρόνο αποθεραπείας και νοσηλείας, προάγοντας την νευρογένεση, αγγειογένεση και τη νευροπλαστικότητα των νευρώνων της ισχαιμικής περιοχής.

Παράλληλα με τη προσεκτική μελέτη της βασικής έρευνας και διερεύνησης της χρησιμότητας του συγκεκριμένου πεδίου, έγινε προσπάθεια κατανόησης και εμβάθυνσης στο μηχανισμό δράσης, ώστε να μπορούμε να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι απέναντι στην ιατρική κοινότητα. Τα στοιχεία έδειξαν ότι με τον βελονισμό επιτυγχάνονται αλλαγές στην αγγειοκινητική δραστηριότητα, τόσο σε περιφερικό όσο και σε κεντρικό επίπεδο  (εγκεφαλική μικροκυκλοφορία). Μετά τη διέγερση περιφερικών νεύρων (βελονισμός σε σημεία των ημιπληγικών άκρων), παράγονται από τα τοιχώματα των αγγείων, αλλά και τα αισθητικά νεύρα, ισχυρές αγγειοδραστικές, αντιαποπτωτικές και αντιφλεγμονώδεις ουσίες. Μετά από βελονισμό παρατηρείται: αναστολή της οδού σηματοδότησης TLR/NF-kB, αύξηση της ενδοθηλιο-εξαρτώμενης δράσης της βασοπρεσσίνης και της Ach/eNOS, διατήρηση της ομοιόστασης και των αιμοπεταλιακών παραγόντων για τη ρύθμιση του αγγειακού τόνου και της αιματικής ροής όπως ET-1, EDRF, EDHF και PGI1, προστασία των παρακείμενων στην ισχαιμική περιοχή αρτηριολίων από αγγειοσυσπαστικές ουσίες κά. Οι τελευταίες μελέτες (που διεξήχθησαν σε κίνα, Κορέα και Ιαπωνία και δημοσιεύθηκαν στο Review In NeuroBiology, vol 111, 2013) αφορούν τον τρόπο που επηρεάζει ο βελονισμός και ο ηλεκτροβελονισμός σημαντικά μονοπάτια σηματοδότησης για επαναιμάτωση, μετισχαιμική προστασία και μείωση της έκτασης της ισχαιμικής εγκεφαλικής περιοχής (μονοπάτι διάσωσης των κινασών  RISK, AI3K/Akt), ενώ παράλληλα βελτιώνει τη σχέση αποπτωτικών και αντιαποπτωτικών πρωτεϊνών, σημαντικών για την κυτταρική επιβίωση (Bcl-2/Bax ratio). Πιο συγκεκριμένα, ηλεκτροβελονισμός συχνότητας 2 Hz αυξάνει τα επίπεδα των αντιαποπτωτικών γονιδίων Bcl-2, ενώ μειώνει  τα επίπεδα των προ-αποπτωτικών γονιδίων, όπως τα c-fos και c-jun (M. Karavis et al, Vienna, 2014, ICMART World Congress).

Το παράδειγμα του ΚΑΑ Φιλοκτήτης

Στο Κέντρο Αποθεραπείας και Αποκατάστασης «Φιλοκτήτης» ιδρύθηκε ένα πρωτοποριακό τμήμα βελονισμού με πρωτοβουλία του επιστημονικού διευθυντή του Φιλοκτήτη, φυσιάτρου Γεωργίου Βησσαράκη και του διευθυντή του τμήματος βελονισμού, φυσιάτρου Μιλτιάδη Καράβη. Το τμήμα οργανώθηκε με τη λογική της ομάδας αποκατάστασης και συνεργάστηκε με όλα τα υπόλοιπα τμήματα του Φιλοκτήτη. Στην ομάδα συμμετείχαν δύο φυσίατροι (Β. Μαναός και Β. Καλλίνικος),  τρείς φυσικοθεραπευτές / εξειδικευμένοι στον βελονισμό (Κ. Μπαλιώτης, Α. Γιαλίζη, Ε. Βλάχου), μια νοσηλεύτρια (Μ. Μπίκου) και τέσσερις υπό εκπαίδευση φυσικοθεραπευτές. Ιδρύθηκε και λειτούργησε με αυστηρές προδιαγραφές (ISO 9001, Temos…..) και σχεδιάστηκε για να εξυπηρετεί τις ανάγκες των εσωτερικών όσο και εξωτερικών ασθενών του κέντρου. Είναι το μοναδικό ιατρείο στην Ελλάδα διεπιστημονικής συνεργασίας και εφαρμογής «στη πράξη» των διεθνών κανόνων για την ασφαλή και αποτελεσματική εφαρμογή του βασισμένου σε ενδείξεις βελονισμού στην Αποκατάσταση.

Στο τμήμα βελονισμού του ΚΑΑ Φιλοκτήτης εξετάσαμε, ταξινομήσαμε και αξιολογήσαμε με διάφορες κλίμακες (κυρίως πριν και μετά τη θεραπεία), όλα τα περιστατικά που παραπέμφθηκαν σε εμάς από την πρώτη ημέρα προσέλευσης τους. Στόχος μας ήταν ή το δυνατόν ακριβέστερη καταγραφή ακόμη και της μικρότερης βελτίωσης σε σχέση με τους στόχους που είχαμε θέσει αρχικά για τον κάθε ασθενή. Μας ενδιέφερε, τόσο η αρχική διάγνωση προσέλευσης (κύρια διάγνωση), όσο και τα επιμέρους συμπτώματα του ασθενούς, τα οποία καταγράψαμε και στα οποία εστιάσαμε. Γενικά ασχοληθήκαμε με οποιοδήποτε θέμα υγείας απασχολούσε τον ασθενή, δυσκόλευε και καθυστερούσε την αποκατάσταση του. Είχαμε αιτήματα από τον ίδιο τον ασθενή αλλά και από τους θεραπευτές του, που ζητούσαν υποστήριξη για την ολοκλήρωση ενός επίπονου και πολύωρου καθημερινού προγράμματος αποκατάστασης.

Στους πιο κάτω πίνακες και στα διαγράμματα φαίνεται ο αριθμός και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά 160 ασθενών του τμήματος βελονισμού του ΚΑΑ Φιλοκτήτης την πενταετία 2011 – 2016.

Επιδημιολογικά Χαρακτηριστικά ACUSCIENCE
Τμήμα Βελονισμού ΚΑΑ Φιλοκτήτης ACUSCIENCE