Ο ΟΜΟΙΟΣΤΑΤΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟ ΥΠΝΟΥ/ΕΓΡΗΓΟΡΣΗΣ. ΠΙΘΑΝΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ ΔΡΑΣΗΣ

Μ. Καράβης, φυσίατρος Κέντρο Αποθεραπείας & Αποκατάστασης Φιλοκτήτης Περίληψη της Ομιλίας του κου Καράβη στο 5ο Πανελλήνιο ∆ιεπιστηµονικό Συνέδριο για την Έρευνα του Ύπνου στην Αθήνα 22 – 24 Νοεμβρίου 2013, στα πλαίσια του συμποσίου “Συµπληρωµατική και εναλλακτική ιατρική: Εφαρμογή στις διαταραχές του ύπνου». Ο βελονισμός είναι μέρος της Παραδοσιακής Ιατρικής των χωρών της Άπω Ανατολής. Τα τελευταία χρόνια ο μεγάλος όγκος των εργασιών που έχουν εκπονηθεί (βασική έρευνα σε ζώα και κλινικές εργασίες), μειώνει τη δυσπιστία και αυξάνει τη κατανόηση και την αποδοχή εκ μέρους των δυτικών ιατρών. Σήμερα, οι νευροεπιστήμονες ερμηνεύουν ένα μέρος της δράσης του βελονισμού και επικοινωνούν τον βελονισμό με ορολογία αποδεκτή και κατανοητή σε όλο τον ιατρικό κόσμο.

Είναι περισσότερο από σαφές ότι ο εμπειρικός βελονισμός συμπληρώνεται και εμπλουτίζεται σταδιακά από τον βασισμένο σε ενδείξεις βελονισμό, ενώ η πρόοδος της νευροφυσιολογίας στο τομέα της εργαστηριακής (μη παρεμβατικής) διερεύνησης του εγκεφάλου (fMRI, PET, SPECT κλπ) μας παρέχει στοιχεία για τη διερεύνηση της συστημικής (κεντρικής) δράσης του βελονισμού σε συστήματα και νευρωνικά δίκτυα στα οποία δεν είχαμε πρόσβαση πριν από μια δεκαετία. Αν και η σύγχρονη ιατρική προσφέρει πλήθος μη-φαρμακευτικών και φαρμακευτικών θεραπειών για τη ρύθμιση του ύπνου, εν τούτοις υπάρχει ένας πληθυσμός ασθενών που, είτε δεν ανταποκρίνεται σε αυτές, είτε δεν συμφωνεί με τη χρόνια λήψη φαρμάκων και προσφεύγει στον βελονισμό για θεραπεία. Η εκτίμηση λοιπόν της ασφάλειας και της αποτελεσματικότητας του βελονισμού πρέπει να θεωρείται απαραίτητη ή/και επιβεβλημένη, και θα γίνει φυσικά μέσω κλινικών εργασιών και μεταναλύσεων. Η πιο πρόσφατη (Cheuk DLK et al, Acupuncture for insomnia,

The Cochrane Collaboration systematic Reviews, issue 3, 2009) ανασκοπεί επτά (7) εργασίες με 560 ασθενείς με διαταραχές ύπνου (κυρίως αϋπνία) από 6 μήνες μέχρι 19 χρόνια. Τα ευρήματα και η στατιστική ανάλυση επιβεβαιώνουν τη εμπειρική διαπίστωση, ότι ο βελονισμός βελτιώνει τη ποιότητα του ύπνου και την υποκειμενική αϋπνία, στατιστικά σημαντικά συγκριτικά με placebo και μη θεραπεία, ενώ ο ηλεκτροβελονισμός συνδέεται με βελτίωση της ποιότητας του ύπνου. Σε πιο πρόσφατες μεταναλύσεις (British Acupuncture Council, 2012) φαίνεται ότι ο βελονισμός είναι τουλάχιστον τόσο αποτελεσματικός όσο και η φαρμακευτική αγωγή, χωρίς τις παρενέργειες των φαρμάκων, και πρέπει να θεωρείται ως μια από τις θεραπευτικές παρεμβάσεις σε ασθενείς με διαταραχές ύπνου. Ο βελονισμός προκαλεί πολλαπλές και σημαντικές βιολογικές νευρο-ενδοκρινικές μεταβολές στο σώμα. Έχουν καταγραφεί αλλαγές σε νευροδιαβιβαστές, οπιοειδή και μη-οπιοειδή πεπτίδια και ορμόνες. Μέσω αυτών τροποποιείται ο πόνος και η φλεγμονή, ελέγχεται ο ύπνος, το συναίσθημα και η διάθεση, ρυθμίζεται ο τόνος του αυτόνομου, επανασυντονίζεται ο κιρκάδιος ρυθμός και ενισχύεται η φυσική ανοσία (innate immunity). Συνοψίζοντας τα στοιχεία από τις εγκυρότερες δημοσιευμένες μελέτες θα υποστηρίζαμε ότι μέσω βελονισμού βελτιώνεται η αϋπνία διότι:

  • Αυξάνεται η νυκτερινή έκκριση ενδογενούς μελατονίνης (Spence et al 2004)
  • Αυξάνεται η ενδογενή παραγωγή οπιοειδών πεπτιδίων (ιδίως β-ενδορφίνης) και η δραστηριότητα (δεκτικότητα) των μ-οπιοειδών υποδοχέων (Cheng et al 2009).
  • Αυξάνεται η δραστηριότητα της iNOS, βελτιώνοντας το φυσιολογικό μεταβολισμό των εγκεφαλικών κυττάρων και ρυθμίζοντας τον κύκλο ύπνου/εγρήγορσης (Gao et al 2007).
  • Αυξάνεται η αιματική ροή στον εγκέφαλο (μικροκυκλοφορία) (Yan 2010).
  • Μειώνεται  ο συμπαθητικός τόνος (Lee 2009A).
  • Μεταβάλλονται τα επίπεδα διαφόρων νευροδιαβιβαστών (ή των τροποποιητών τους) όπως σεροτονίνης, νορεδρεναλίνης, ντοπαμίνης, ΓΑΒΑ και ΝΥ. Επίσης τροποποιείται η εγκεφαλική χημεία (αγχόλυση και μείωση της υπέρμετρης δραστηριότητας – ομοιοστατική δράση) (Lee 2009A, Samuels 2008, Zhou 2008).